Marzanka wonna (Galium odoratum) zwana też przytulią wonną jest chronioną byliną należącą do rodziny marzanowatych. Występuje w runie buczyn, Jest delikatną rośliną o wysokości do 30 cm, z licznymi pędami o białych baldachogronach. Wydziela zapach kumaryny (siana). Napar z ziela zmniejsza napięcie ścian naczyń krwionośnych oraz mięśni gładkich układu pokarmowego i moczowego.

Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Parzydło leśne (Aruncus sylvestris) jest chronioną, trującą byliną z rodziny różowatych. Spotyka się ją w Sudetach i Karpatach. Rośnie w lasach i zaroślach od pogórza po piętro kosówki. Dorasta do dwóch metrów.  Łodyga opisywanej rośliny zwieńczona jest wiechą białych, drobnych kwiatów. W upalne dni zapylają ją chrząszcze (kózkowate i żukowate). Rośnie w dużych kępach. W nasionach zawiera trujące saponiny, zaś w liściach pochodne cyjanowodoru. Ze względy na niewątpliwe walory sadzi się ją w ogrodach.

Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis) jest chronioną i trującą byliną z rodziny amarylkowatych. Znana jest również pod następującymi nazwami: przebiśnieg pospolity, przebiśnieg zwyczajny, gładysz pospolity, gładyszek. Spotyka się ją w cienistych wilgotnych drzewostanach: łęgach, grądach i buczynach. W Bieszczadach spotykana do pietra reglowego. Preferuje stanowiska wilgotne i bardzo wilgotne na żyznych glebach z dużą zawartością próchnicy o odczynie obojętnym. Często tworzy kępy, na stanowiskach odpowiadających jej zapotrzebowaniom siedliskowym tworzy zwarte kobierce. Sadzona w parkach, ogrodach i na cmentarzach. Wys. 15-30 cm. Z cebuli wczesną wiosną wyrasta delikatna łodyga w białej pochewce oraz dwa lub trzy sinozielone odziomkowe liście. Odznacza się białym, pojedynczym, dzwonkowatym kwiatem na szczycie łodygi. Kwitnie od lutego do kwietnia. Płatki reagują na zmianę temperatury, zamykając na noc kielich chronią cenny pyłek.

Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Lilia złotogłów (Lilium martagon) jest chronioną byliną z rodziny liliowatych, występująca w Sudetach i Karpatach. Spotykana w zaroślach, lasach liściastych i na połoninach. Łacińskia nazwa gatunkowa martagon w języku alchemii oznaczała roślinę poświęconą Marsowi. Zielona, czerwono nakrapiana łodyga osiąga wysokość do 100 cm, ozdabiają ją okółki podłużnych, jajowatych liści. Różowe kwiaty z ciemnymi kropkami przywabiają motyle i ćmy. Kwitnie od czerwca do lipca. Jest jedną z najpiękniejszych polskich roślin, zdobi wiele dzieł polskiej sztuki ludowej. Od wieków roślina ta była przesadzana i zrywana ze względu na swoje ozdobne kwiaty. Chroniona od 1946r.

Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Kopytnik pospolity (Asarum europaeum) jest rodzimą, chronioną byliną z rodziny kokornakowatych. Spotykany w cienistych lasach liściastych i mieszanych, zaroślach. W górach występuje aż po regiel górny. Polska nazwa rośliny pochodzi od kształtu liści przypominających spód kopyta. Są one skórzaste, ciemnozielone i rosną na płożących się po ziemi kłączach. Wiosna od marca do maja z kłaczy wyrastają pojedyncze dzwonkowate kwiaty. Z zewnątrz mają kolor zielonopurpurowy, od wewnątrz ciemnopurpurowy. Kopytnik jest rośliną trującą. Jego nasiona roznoszą mrówki.

Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl

Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis) jest ściśle chronioną byliną z rodziny astrowatych. Spotyka się ją w rejonach alpejskich południowej i centralnej Europy do wysokości 2800 m n.p.m. Posiada charakterystyczną rozłożoną na gruncie rozetę pierzastych, kolczastych liści, gdzie w centralnej części znajduje się koszyczkowaty kwiatostan. Zamyka się on przy wzroście wilgotności powietrza. Kwitnie od lipca do września. Gruby, palowy korzeń wykorzystywano jako środek napotny, moczopędny oraz przy zaburzeniach trawienia.

Piotr Kutiak
www.przewodnik-bieszczady.pl