BESKO / Wśród zabytków, które ocalały z zespołu dworskiego w Besku z wojennej zawieruchy, znajduje się spichlerz. Po wojnie magazyn zbożowy stał się pierwotnie własnością skarbu państwa, później Gminnej Spółdzielni w Zarszynie a od 2005 roku został własnością prywatną. Wielokrotnie na przestrzeni ostatnich dziesięciu lat pojawiały się zapytania o losy spichlerza. Jednak nigdy nie doszło do poważnych rozmów na ten temat. W ostatnich miesiącach właściciel wyraził chęć sprzedaży budynku i w ten sposób pojawiła się okazja, aby Gmina Besko nabyła zabytek na własność.

Spichlerz wybudowano na przełomie XIX/XX wieku. Spichlerz widnieje w Rejestrze Zabytków, dlatego każdy remont wymaga zgody konserwatora zabytków, ten fakt z całą pewnością utrudnia obecnym właścicielom podejmowanie takich prac. Od 2005 roku budynek nie był ani razu remontowany, w związku z tym powoli niszczeje, wygląd zewnętrzny obiektu nie budzi optymizmu. Jednak według specjalistów z firmy zajmującej się konserwacją zabytków spichlerz, owszem, wymaga niezwłocznie podjęcia pewnych działań związanych z osuszeniem zawilgoconych murów i wymiany poszycia dachu, ale sama jego konstrukcja, drewniane schody oraz stropy zachowały się w dobrym stanie. Warto zaznaczyć, iż budynek posiada trzy kondygnacje co z całą pewnością jest jego istotnym atutem.

Możliwość przejęcia spichlerza przez Gminę na drodze transakcji bezgotówkowej, czyli po prostu zamiany nieruchomości zbiegło się z pojawieniem nowych środków finansowych przeznaczonych na rewitalizację zabytków. Nabór do programu odbędzie się w przyszłym roku, ale gmina Besko już teraz powoli przygotowuje się pod okiem ekspertów do opracowania planu. Wójt Gminy Mariusz Bałaban zapewnia, że jeśli samorządowi uda się przejąć spichlerz, zostanie on uwzględniony w składanym wniosku.

Uprawniony rzeczoznawca wartość spichlerza wycenił na około 170 tys. zł. Podobną wartość przedstawiają działki za które właściciel zabytku zgodził się dokonać zamiany. Są to dwie działki rolnicze położone przy ulicy Bieszczadzkiej oraz działka zabudowana zlokalizowana w Besku przy ulicy Zielonej.

– Sądzę, że gmina jako jedyna ma możliwość uratowania tego budynku – mówi Tomasz Jaślar, radny gminy. – Sam sposób odzyskania zabytku uważam za trafiony, gdyż zamianę można przeprowadzić o wiele szybciej i bezproblemowo, bez konieczności poszukiwania w budżecie gminy specjalnych środków finansowych na tą okoliczność, pamiętajmy też, że jeśli gmina przejmie spichlerz, to stanie się on własnością wszystkich mieszkańców.

Koncepcji na zagospodarowanie spichlerza jest wiele. Wśród nich pojawia się pomysł na utworzenie muzeum dwóch kultur oraz sali konferencyjno-rekreacyjnej, która stałaby się alternatywą dla sali w Gminnym Ośrodku Kultury w okresach zwiększonego zapotrzebowania na salę widowiskową. Wójt Bałaban zapewnia, że znalazłoby się również miejsce dla beskich stowarzyszeń, które mogłyby urządzać w nim np. swoje wystawy.

– Skoro budynek ma niszczeć, to lepiej niech służy propagowaniu kultury w Besku – mówi Wojciech Schmidt, prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Beskiej. – Naszej miejscowości brakuje czegoś takiego. Spichlerz jest położony we wspaniałym miejscu i może stać się uzupełnieniem tego całego kompleksu, w którego skład wchodzi GOK, park oraz zabytkowy kościół. Jeśli gmina przejmie budynek i go wyremontuje, to my jako Stowarzyszenie możemy mieć w końcu odpowiednią placówkę dla gromadzonych przez nas eksponatów. Wszyscy członkowie Stowarzyszenia są przychylni temu pomysłowi.

– Sądzę, że dobrze by było, gdyby gmina przejęła spichlerz, bo teraz to on stoi i tylko straszy – dodaje Kazimiera Szul, prezes Stowarzyszenia „Beskowianki” – Warto coś w nim zorganizować. Wszystkie Beskowianki są jak najbardziej za.

Wójt Bałaban zauważa, że gmina posiada o wiele lepsze możliwości w pozyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych na remont niż osoba prywatna. Również cele zagospodarowania budynku zdecydowanie różnią się między sobą – Wiadomo, że właściciel prywatny jest ukierunkowany na działalność komercyjną. Samorządowi zależy przede wszystkim na zabytkach, których przecież na terenie gminy jest naprawdę niewiele. Sam fakt przejęcia spichlerza jest już ewenementem samym w sobie. Samorządy znacznie częściej pozbywają się zabytków niż starają się je zatrzymać i zagospodarować – wyjaśnia Wójt. – Dzisiaj można urządzić w takim obiekcie na tyle atrakcyjne miejsce, że będzie ono chętnie odwiedzane. Ograniczają nas jedynie środki finansowe.

Czy spichlerz będzie miał szansę na stanie się takim miejscem, okaże się niebawem. Wydaje się, że przejęcie zabytkowego magazynu to kwestia kilku tygodni. Jeśli umowa zostanie sfinalizowana, to tym samym otworzą się możliwości pozyskania środków zewnętrznych na remont budynku, a w efekcie końcowym do jego zagospodarowania dla potrzeb lokalnej społeczności.

Anna Twardy

To już proszę Państwa piąty raz – mały jubileusz. A razem z wersją zimową, 10 rajdów od Wojtyły do Wyszyńskiego.  Nasz rajd jest rodzajem przypomnienia o pobycie na tej ziemi dwóch wybitnych Polaków. Ale wędrując każdego roku  z pamięcią o ich miejscu w dziejach Polski czy Europy, z pamięcią o ich nauczaniu, postawie i niezwykłej życiowej drodze, sięgamy każdego roku po jakiś inny motyw związany z historią naszej ziemi. W tym roku niech to będzie pamięć o tych, którzy w poprzednich stuleciach współzamieszkiwali tę ziemię, zaznaczali na niej swą tożsamość jako część złożonej,  bogatej polskiej tożsamości, którzy współtworzyli cywilizację w tej części Polski i Europy. W chwili dziejowej burzy jaką była w tej części Europy II wojna światowa zniknęli, można rzec poszli bezpowrotnie pod wodę niczym mityczna Atlantyda. To proszę Państwa Żydzi i – w innym sensie - Łemkowie.

Los Żydów okazał się szczególnie okrutny, bez precedensu w znanych dziejach ludzkości. Nazistowskie Niemcy postanowiły unicestwić na przemysłową modłę cały naród rozsiany po różnych krajach Europy. Wielkich zbrodni, także ludobójstwa, było niemało w historii Europy, ale tylko jedna z nich ze względu na bezprecedensową skalę i sposób przeprowadzenia nosi własne miano – Holokaust.  A chodzi przy tym naród o wyjątkowym wkładzie w rozwój europejskiej cywilizacji. Jeden z jego synów, Jezus Chrystus, dał światu uniwersalną religię. Do II wojny światowej Żydzi byli bardzo obecni w Beskidzie Niskim. W niektórych miasteczkach – Bukowsko, Rymanów – Nowy Żmigród – stanowili około połowy mieszkańców. To byli przede wszystkim krawcy, garbarze, szewcy, zatrudnieni w tartakach czy przy handlu bydłem. Nierzadko wydawali ludzi wybitnych – jak urodzony w Rymanowie fizyk Isaac Rabi, laureat nagrody Nobla. Spotkał ich ten sam straszny los, co ich współbraci z całej Polski – obóz zagłady. Żydów z Beskidu Niskiego Niemcy mordowali głównie w obozie w Bełżcu.

Z okazji Dnia Judaizmu w tym roku polski episkopat zwrócił się z prośbą do Polaków o upamiętnianie miejsc związanych ze społecznością żydowską. „Katolicy muszą stać się strażnikami grobów żydowskich. To jest nasz moralny obowiązek, by zadbać o miejsca mordów i pochówki ludzi, którzy prze całe lata byli naszymi sąsiadami”, powiedział przy tej okazji biskup Mieczysław Cisło. O dobre relacje z naszymi starszymi braćmi w wierze zabiegał kardynał Wojtyła i papież Jan Paweł II. Przypomnijmy, że był pierwszym papieżem, który został zaproszony i odwiedził synagogę (w Rzymie).

Z Łemkami Historia i Los nie obeszły się tak okrutnie. Wprawdzie po II wojnie zostali zmuszeni do opuszczenia swych ziem, jednak nie towarzyszyła temu groźba fizycznego unicestwienia. Niewielka część wróciła po latach na swoje ziemie. O ich cmentarzach, cerkiewkach oraz znakach etnograficznej tożsamości także powinniśmy tutaj pamiętać. Zresztą, o ich obecności na tych ziemiach – od Komańczy po Tylicz - świadczą również liczne nazwy geograficzne i topograficzne od kiczory poczynając, którą to nazwę nosi co czwarte bez mała beskidzkie wzgórze. Ich dorobek literacki, jak choćby bodaj największego z nich pochodzącego spod Krosna Iwana Rusenki, jest nam mało znany, ale przecież malarstwem Nikifora czy Jerzego Nowosielskiego (ma swoją salę w pałacu prezydenckim) zachwycamy się wszyscy. Wędrując po Beskidzie Niskim pamiętajmy, że Łemko był do II wojny światowej dobrym i dumnym gospodarzem tej ziemi, zgodnie współżyjącym ze swymi polskim braćmi.

Piąty rajd idzie trasą klasyczną – od Pastwisk do gościnnej Komańczy. Zapewniony jest dwukrotny posiłek – w połowie trasy i na zakończenie; także znaczek i mapka. Jak zwykle zapewniony jest powrót autokarami z Komańczy do Pastwisk. Tradycyjnie też rajdowi towarzyszy konkurs. Po piosence rajdowej, totemie i wierszu, tym razem będzie to konkurs na wiedzę o terenach przez które wiedzie rajd. Chodzi o ich historię i dzień dzisiejszy, ślady kultury materialnej i duchowej, przyrodę, ważne wydarzenia, które się tu rozgrywały, ludzi, którzy stąd wyszli lub zaznaczyli tu swoją obecność. Ksiądz proboszcz Stanisław Gniewek, wierny sympatyk rajdu, zaprasza chętnych uczestników na mszę do kościółka w Pastwiskach, na godzinę 7.00. Zbiórka o 8.00 i wymarsz o 8.30. W Komańczy powinniśmy się zameldować ok. 17.00-18.00. Proszę pamiętać o dobrych butach, pelerynie i należycie zaopatrzonym niewielkim plecaku. O dobrym, śpiewnym nastroju uczestnikom tego rajdu nie trzeba przypominać. Do zobaczenia 1 sierpnia.

                                                                                                  Roman Kuźniar

                                                                                                   komandor rajdu

UG ZARSZYN