Co roku mieszkańcy Beska odprawiają Drogę Krzyżową na bezleśne, trawiaste wzgórze 324 m. To właśnie na nim znajduje się najbardziej znany w miejscowości krzyż.

Do 2007 roku stary i zniszczony krzyż zastąpiono nowym. W 2009 roku krzyż podświetlono na niebiesko, dzięki czemu jest widoczny z odległości wielu kilometrów.

Samo wzgórze jest doskonałym punktem widokowym, z którego można podziwiać piękną panoramę Beska, a tym samym całą dolinę Wisłoka. W oddali dostrzec można sąsiednie wsie: Poręby, Bziankę, Wzdów, Buków, Trześniów, Jaćmierz i Zarszyn.

Istnieje legenda związana z tym miejscem. Według podania pod wzgórzem mają być zakopane skarby.

Anna Twardy

Na podstawie:

Brzozowski Z., „Besko – gmina trzech granic”, Besko 2011.

 {nomultithumb}

Zabytkowy spichlerz plebański pochodzi z I połowy XIX wieku. Budynek przebudowano pod koniec XIX wieku. Spichlerz jest obiektem murowanym, potynkowany. Zbudowano go na rzucie kwadratu, posiada dwie kondygnacje. Dolna kondygnacja jest zbudowana z cegły i kamienia, zaś górna z drewna. Otwór wejściowy jest prostokątny i zamyka go łuk koszowy. Na drugiej kondygnacji umieszczone są żelazne drzwi okute w skośną kratę z rozetami z II połowy XIX wieku. Namiotowy dach pokrywa blacha. Zwieńcza go obelisk. W latach 90. XX wieku spichlerz pełnił funkcję składu przedmiotów kościelnych.

Anna Twardy

Na podstawie:

Brzozowski Z., „Besko – gmina trzech granic”, Besko 2011,

Śnieżyńska-Stolotowa E., Stolot F., „Katalog Zabytków Sztuki. Krosno, Dukla i okolice”, Warszawa 1977,

Gajewski B., „Besko- wieś nad Wisłokiem”, Rzeszów 1996.

 {nomultithumb}

Przy kościele w Besku stoi zabytkowa dzwonnica z XIX wieku. W miejscu, gdzie się znajduje, dawniej był cmentarz grzebalny. Klasycystyczną dzwonnicę wybudowano w 1841 roku. Funkcję proboszcza pełnił wtedy ks. Aleksander Kwiatkowski.

Murowana dzwonnica jest potynkowana i dwukondygnacyjna. Ma trzy arkady na każdej kondygnacji, do tego posiada niewielki balkonik w górnej kondygnacji. Kondygnacje łączy ząbkowany gzyms. Dzwonnicę przykrywa czterospadowy dach blaszany z wydatnymi okapami od południa i północy. Dzwonnica ma 15 m wysokości. W środku budowli umieszczono półkolistą ramę z dwuskrzydłową kratownicą z żelaza. Od strony kościoła jest mniejsza bramka, zaś po lewej stronie schody prowadzące na wyższą kondygnację.

Najstarszy dzwon zakupił w 1918 roku ks. Knap. „Stanisław” ma 85 cm średnicy i 75 cm wysokości. Na głowicy zdobią go girlandy winogron i napis: „Zmartwychwstanie Ojczyzny w roku 1918”. Kolejne dzwony nabył już ks. Witka w 1959 roku. Zostały one wykonane w ludwisarni Felczyńskich w Przemyślu.

„Andrzej” waży 896 kg i został nastrojony na dźwięk H. Widnieje na nim napis zaczynający się od słów: „Imię Moje Andrzej, wydzwaniać będę dla wszystkich Boże Miłosierdzie, pokój i błogosławieństwo. Powołały mnie do życia ofiarne serca parafian Besko…”.

Drugi dzwon nazwano „Maria”. Waży 189 kg i został nastrojony na dźwięk „Dis”. Widnieje na nim podobny napis: „Imię Moje Maria, na chwałę Królowej Polski w III roku Wielkiej Nowenny…”.

Beskie dzwony dzwonią codziennie o godzinie 12.00, pół godziny przed każdą Mszą Św. oraz podczas procesji pogrzebowych.

Do połowy lat 80. XX wieku dzwony poruszano ręcznie przy pomocy sznurów. Ks. proboszcz Mikosz unowocześnił dzwonnicę. Dzięki niemu dzwony są uruchamiane elektrycznie. W 2001 roku dzwonnica przeszła konserwację z inicjatywy ks. proboszcza Gila. M.in. dzwony podwieszono na metalowej konstrukcji, a także wykonano nowy balkon z barierką.

Anna Twardy

Na podstawie:

Brzozowski Z., „Besko – gmina trzech granic”, Besko 2011,

Gajewski B., „Besko – wieś nad Wisłokiem”, Rzeszów 1996.

 {nomultithumb}

Siostry Felicjanki zostały sprowadzone do Beska przez następcę ks. Flaiszmana, który zobowiązał do tego nowego proboszcza w swoim testamencie. Ks. Flaiszman przekazał również na ten cel 5 tys. zł. Siostry miały stworzyć ochronkę dla dzieci i dom opieki dla bezdomnych i sierot. Zakonnice sprowadzono ze zgromadzenia generalnego w Krakowie. Pięć felicjanek przybyło do Beska w 1883 roku. Siostrą przełożoną mianowano s. Jupiterę Mazurkiewicz, opieką nad chorymi zajęła się s. Filomena, ochronką zarządzała s. Celestyna, zaś do pomocy oddelegowano dwie siostry konwerski.

Specjalnie dla zakonnic wybudowano murowany dom, który od 1988 roku widnieje w rejestrze zabytków. Piętrowy budynek otaczał niewielki ogród z podwórzem. Obecnie dom stoi pusty (głównie z powodu dużych kosztów użytkowania), zaś siostry przeniosły się do drewnianego budynku ochronki, który wybudowano w 1936 roku. Na parterze domku prowadzą przedszkole.

W murowanym domu zakonnym znajduje się neogotycka kaplica św. Józefa z 1883 roku, którą poświęcono trzy lata później 19 marca. Kaplica ma wymiary 5x4,5x4,5 m. W ołtarzu umieszczono tabernakulum oraz figurę patrona. Po obu stronach ołtarza znajdują się witraże. Z tyłu kaplicy jest chórek, który łączy się z częścią mieszkalną sióstr. W 1926 roku dodano obraz św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Zarówno kaplica, jak i cały dom zakonny odnowił w 1929 roku malarz Lisowski.

Anna Twardy

Na podstawie:

Brzozowski Z., „Besko – gmina trzech granic”, Besko 2011,

Gajewski B., „Besko – wieś nad Wisłokiem”, Rzeszów 1996.

 {nomultithumb}

Kościół rzymskokatolicki pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Św. w Besku jest obiektem drewnianym i obecnie nieużytkowanym. Świątynia znajduje się we wschodniej części miejscowości obok nowego kościoła, po prawej stronie Wisłoka.

Parafia rzymskokatolicka w Besku powstała w 1595 roku na prośbę starosty sanockiego, Jerzego Grzegorza Mniszcha. Zgodę wydał król Zygmunt III Waza. Kościół jest drugim obiektem sakralnym w miejscowości. Pierwszy znajdował się na tzw. Kościelisku, po lewej stronie Wisłoka. W wyniku częstych wylewów rzeki, które zagrażały budowli, zdecydowano, że nowa świątynia stanie w innym miejscu.

Ten zabytkowy obiekt sakralny ufundował marszałek nadworny koronny i kasztelan krakowski, Jerzy Wandalin Mniszech w 1755 roku. Zgodę na budowę wydał 14 stycznia król August III Wettin. Budowlę postawiono zaledwie w pół roku. Arcybiskup lwowski Wacław Sierakowski konsekrował nowy kościół 27 sierpnia 1755 roku. Pierwszym proboszczem został ks. Wawrzyniec Szmidziński. Dokument potwierdzający zezwolenie na budowę podpisał król August III we wrześniu 1757 roku. Świątynię przedłużono w 1893 roku, zaś w dwudziestoleciu międzywojennym przeszła poważny remont. W 1861 roku wybudowano naprzeciwko zakrystii kaplicę Grobu Pańskiego. Ostatni raz świątynię remontowano w latach 70. XX wieku.

Orientowany kościół ma konstrukcję zrębową. Został zbudowany z jodły na kamiennej podmurówce, którą osłania szalunek z desek. Gzyms jest profilowany, od strony zachodniej znajdują się podwójne drzwi główne. Prowadzą do nich kamienne stopnie, nad którymi jest blaszany daszek. Prezbiterium zamyka się trójbocznie, jest skierowane ku wschodowi. Po jego bokach umieszczono zakrystię pokrytą gontem i kaplicę Grobu Pańskiego z oknami zamkniętymi półkolistym łukiem. W zakrystii znajduje się szafka, w której przechowuje się naczynia liturgiczne z malowidłem Chrystusa na krzyżu z II połowy XVIII wieku; fotel z I połowy XIX wieku oraz miedziane naczynia na wodę święconą z I połowy XIX wieku. Kruchta z przełomu XIX/XX wieku prowadzi do nawy. Ściany są oszalowane oraz zarówno z zewnątrz, jak i wewnątrz wzmocnione lisicami. Dach świątyni jest jednokalenicowy, dwuspadowy. W 1930 roku został pokryty blachą. Nad dachem u drzwi wejściowym umieszczono wieżyczkę z krzyżem, natomiast nad prezbiterium – sześcioboczną sygnaturkę z krzyżem. Trzeci krzyż jest zakończeniem prezbiterium.

Wnętrze kościoła o charakterze halowym jest trójnawowe. Nawy wyznaczają półkoliste arkady, które wspierają się na słupach z ornamentacyjnymi kapitelami. Na gzymsowych kapitelach można zobaczyć malowidła czterech ewangelistów i dwóch polskich świętych – św. Kazimierza i św. Stanisława. Okna nawy są prostokątne, wielokwaterowe z obramowaniem, po pięć na każdej ścianie. Stropy są płaskie z wyjątkiem kaplicy, gdzie jest sklepienie kolebkowe. Na tęczy znajduje się późnobarokowy krucyfiks z XVIII wieku. Ściany świątyni pokrywają malowidła, które niegdyś pełniły funkcję Biblii pauperum dla niepiśmiennych wiernych. W świątyni można zobaczyć drewnianą chrzcielnicę z rzeźbionymi głowami aniołków z XVIII wieku i neogotycką polichromię figuralno-ornamentalną z 1860 roku. W prezbiterium znajdują się dwie boczne sceny narracyjne: „Cesarz niesie krzyż św. biskupowi Heralikiuszowi” oraz „Uzdrowienie krzyżem św. chorej kobiety”. Na bocznych ścianach nawy i prezbiterium można zobaczyć 14 iluzorycznych, barokowych postaci świętych i czterech aniołów w ozdobnych obramowaniach. Sufit zdobią freski: „Trójca Święta”, „Niepokalane Poczęcie NMP” i „Wniebowzięcie NMP”. Polichromię odnowiono w 1972 roku, a następnie poprawiono w 1989 roku.

Obecny ołtarz główny powstał dzięki ks. proboszczowi Franciszkowi Stankiewiczowi i mieszkańcom Beska w 1889 roku. Jest to ołtarz w stylu późnorenesansowym, z elementami klasycznymi, z wieloma złoceniami. W centrum znajduje się rzeźba Chrystusa na krzyżu. Jego zasłoną jest obraz Niepokalanie Poczętej NMP. Po obu stronach wykonanego w Przemyślu przez Konopelskiego tabernakulum, które umieszczono u stóp Jezusa poniżej drewnianego tronu na dwóch kolumienkach z Barankiem na szczycie, widnieją złocone rzeźby św. Jana Apostoła i Matki Bożej. Ołtarz wieńczy tzw. gloria, czyli promieniste koło z rzeźbą Ducha Św. pod postacią gołębicy. Na kolumnach po stronach glorii umieszczono dwóch aniołów w adoracyjnych pozach, kolejne dwie kolumny zdobią dekoracje w kształcie liści akantu. Antepedium wielkiego ołtarza zostało wykonane przez kolatorkę z Beska, Anielę Kłopotowską z paciorków. Jest to tkanina przedstawiająca trzy cnoty kardynalne: wiarę (krzyż), nadzieję (kotwica) oraz miłość (serce) na tle roślinnych deseni. Do ołtarza głównego prowadzą dwa stopnie. Po bokach prezbiterium znajdowały się ławki dla fundatorów i dostojników. Od nawy prezbiterium oddzielały balaski. Ambonę zdobią płaskorzeźby tablic dekalogu z monogramem: PJ MN, czyli Pan Jezus, Maryja Niepokalana. Ambonę zwieńcza daszek z rzeźbą Ducha Św. pod postacią gołębicy.

Ołtarze boczne znajdują się we wnękach naw bocznych. W prawym ołtarzu można zobaczyć obraz Matki Bożej Różańcowej z 1863 roku, który kupiło Bractwo Różańcowe. Jego antepedium zostało wykonane robotą ręczną w desenie z paciorków. W lewym ołtarzu umieszczono obraz Najświętszego Serca Jezusa. W nawie tego ołtarza znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego z 1863 roku. Antepedium ołtarza stanowi obraz „Ostatniej Wieczerzy” na płótnie. Oba ołtarze odnowiono w 1891 roku dzięki składkom parafian. Zabytkami znajdującymi się w świątyni są: mszał rzymski z 1680 roku z 11 miedziorytami, wydrukowany u Baltazara Moreti w Antwerpii; mszał z 1754 roku oprawiony w deski i skórę z monogramem IHS i sceną Ukrzyżowana, wydany w Wenecji; mszał z 1792 roku z trzema miedziorytami, również wydany w Wenecji. Poza tym w świątyni znajduje się świecznik na paschał, wykonany z kolumny z początku XVII wieku; naczynia liturgiczne z początku XVII wieku, w tym barokowy kielich z II połowy XVII wieku (pozostałe naczynia pochodzą z XIX wieku), cenne szaty liturgiczne z XVIII i XIX wieku, w tym fioletowy ornat z haftem łańcuszkowym wyrażającym Narzędzia Męki Pańskiej z XVIII wieku, dwa relikwiarze rokokowe z XVIII wieku (pierwszy z relikwiami: św. Jerzego, św. Stanisława, św. Tomasza, św. Moniki, zaś drugi z ułamkiem krzyża św.) oraz miedziana kropielnica z połowy XIX wieku z miedzianym kociołkiem na wodę święconą z I połowy XIX wieku.

Na dwóch filarach opiera się chór z zabytkowymi organami z 1893 roku. Prospekt organowy pochodzi z początku XIX wieku. Obecną posadzkę w świątyni położył ks. Jan Mikosz w 1969 roku. On również wyremontował organy. W tym samym czasie podłączono do kościoła gaz.

Anna Twardy

Na podstawie:

Michniewscy M. i A., Duda M., Wypych S., „Kościoły drewniane Karpat i Podkarpackiego. Przewodnik”, Pruszków 2001,

Brzozowski Z., „Besko – gmina trzech granic”, Besko 2011,

Gajewski B., „Besko nad Wisłokiem”, Rzeszów 1996.

 {nomultithumb}

Kapliczka przy ulicy Starowiejskiej w Besku została wybudowana w 1863 roku. Jest to obiekt trzyczęściowy o wysokości 3,35m. Część górna to półkolista wnęka, w której umieszczono figurę Matki Bożej. Część środkowa to również wnęka, prostokątna w której można przeczytać mocno zatarty napis: „Ku większej chwale boskiej za otrzymane dobrodziejstwa i łaski wystawiła gmina Besko w 1863 roku”. Kapliczkę wieńczy krzyż. Została ona postawiona jako wotum wdzięczności Bogu za oddalenie epidemii anginy, która siała spustoszenie w miejscowości w 1862 roku i spowodowała śmierć 30 dzieci. Kapliczka ucierpiała w czasie działań wojennych. Po wojnie wyremontował ją Andrzej Bobak. Kolejny remont przeszła w 1992 roku. Według miejscowej legendy w fundamentach kapliczki znajduje się klisza z całą historią Beska.

Anna Twardy

Na podstawie:

Brzozowski Z., „Besko – gmina trzech granic”, Besko 2011

 {nomultithumb}