Bażanówka jest miejscowością położoną na północny-wschód od Zarszyna, 3 km na wschód od Jaćmierza, obok Posady Jaćmierskiej. Po raz pierwszy wspomina się o niej w 1429 roku w dokumencie Władysława Jagiełły, który nadaje rycerzowi Fryderykowi Mysnarowi wieś Jaćmierz. Syn Mysnara, Fryderyk w tym samym roku założył osadę zwaną początkowo „Wolą Jacimirską”, która później przekształciła się w dzisiejszą Bażanówkę.
Nazwę miejscowości można wywodzić od prawdopodobnej hodowli ptaków bażantów na tym terenie lub po prostu od nazwy tego ptaka. Niektórzy jednak twierdzą, że nazwa wsi jest związana z ukraińskim imieniem Bazan-Bazilij lub nazwą rośliny bazanka, bazanowiec. Jeszcze inni sądzą, że pochodzi od nazwy tatarskiego tytułu „basza” (pasza), jako miejsce pobytu tego urzędnika. Do XIII i połowy XIV wieku nazwa wsi brzmiała „Wola Jacimirska”. Niektóre nazwy miejscowości to: Basanowka, Bazanowka, Baszanowka. Obecna nazwa utrwaliła się na przełomie XVIII i XIX wieku.
W połowie XV wieku Bażanówka była miejscowością osadzoną na prawie niemieckim. Od 1443 do 1446 roku sołtysem wsi był Stanisław Cergowski. Po nim w 1447 roku funkcję objął jego syn, Piotr.
W 1460 roku Bażanówka należała do rzymskokatolickiej parafii w Jaćmierzu. Często dochodziło do sporów granicznych pomiędzy Bażanówką, a sąsiednimi miejscowościami.
Wieś miała wielu różnych właścicieli. Między innymi należała do Mikołaja Frysztackiego, który był w posiadaniu także Jaćmierza, Jana Trzecieskiego, Krzyczewskiego, Kazimierza Laskowskiego, a od 1897 roku do jego syna, Kazimierza, marszałka Sejmu Galicyjskiego we Lwowie.
Bażanówki nie omijały epidemie. W 1750 roku wieś nawiedziła cholera. W latach 1860-1870 we wsi panował nieurodzaj i głód. Żywiono się głównie potrawą z pszonku zwaną szbagą.
W roku 1863 w Bażanówce zaczęło rozwijać się szkolnictwo. W tym roku otwarto pierwszą klasę szkoły podstawowej. Pierwszym nauczycielem został Jarosz z Czerteża. Kolejnym nauczycielem we wsi został w 1867 roku Jajko, syn organisty z Zarszyna. W szkole uczył również Jędrek Ciupka, który po dwóch latach pracy w placówce został sekretarzem gminy.
Pierwszy budynek szkolny wybudowano w 1892 roku za panowania wójta Jakuba Żyłki.
W 1944 roku rozpoczął się system nauki 7-klasowy. Dzieci na początku uczyły się w budynku szkoły, a następnie, aż do chwili obecnej, we dworze. Pierwszym kierownikiem szkoły po wyzwoleniu został Bronisław Niemiec. Obecnie szkoła w Bażanówce jest sześcioklasowa. Młodzież gimnazjalna uczęszcza do gimnazjum w Długiem.
W czasie I wojny światowej do armii powołano 138 mężczyzn ze wsi. W październiku 1914 roku przez miejscowość przeszedł pierwszy patrol wojsk rosyjskich, a w samej wsi zatrzymała się rosyjska kawaleria. Po kilku dniach Rosjanie wycofali się do Strachociny, a ich miejsce zajęły wojska węgierskie. Wojna na tym obszarze zakończyła się w październiku 1918 roku. Powrót żołnierzy z frontu trwał do 1921 roku. W czasie wojennych walk poległo około 30 mężczyzn z Bażanówki.
W 1928 roku nowym właścicielem dworu we wsi został baron Daniel Rodicz-Laskowski, który opuścił miejscowość tuż przed wybuchem II wojny światowej.
W 1939 roku po wybuchu wojny do wojska powołano prawie 30 osób. Wojska niemieckie wkroczyły do Bażanówki 9 września 1939 roku i od razu wprowadziły represje, kontyngenty i aresztowania. W czasie okupacji we wsi rozpoczęto domową produkcję „bimbru” na dużą skalę. Poza tym wytwarzano mydło, syrop z buraków cukrowych, próbowano również destylować ropę naftową. Niektórzy mieszkańcy Bażanówki (m.in. Maria i Władysław Niemcowie) oddali swoje domy na kwatery przerzutowe dla żołnierzy, którzy chcieli dotrzeć na wschód do tworzącej się Armii Polskiej gen. Sikorskiego.
W marcu 1940 roku z Bażanówki wyznaczono 50 młodych osób do wywózki do Rzeszy na przymusowe roboty.
Już na początku wojny w Bażanówce narodził się ruch konspiracyjny. W 1940 roku założono trójkę ROCHA z inicjatywy Henryka Stankiewicza oraz Związek Walki Zbrojnej, w ramach którego powstał punkt przerzutowy na Węgry z Aleksandrem Rybickim ps. „Jacek” na czele. 14 lutego 1942 roku oddział ZWZ przekształcił się w Armię Krajową. Z kolei kierownictwo „Chłostry” przeobraziło się w Bataliony Chłopskie. W 1942 roku w Bażanówce powstał Ludowy Związek Kobiet „Zielony Krzyż” zajmujący się służbą sanitarną. We wsi zorganizowano także system tajnego nauczania realizujący materiał z zakresu szkoły podstawowej i szkoły średniej. Zajęcia prowadzono w różnych domach. Nauczycielami byli Bronisław Niemiec, Jan Wójcik, Józef Niemiec, Stanisław Buczek, ks. Józef Kwolek i Julian Surowiak. Klasy gimnazjalne miały stałe miejsce nauczania, którym był budynek należący do Kazimierza Warchoła. W sierpniu 1944 roku wojska niemieckie opuściły Bażanówkę, do której niedługo potem wkroczyły oddziały sowieckie.
Po wojnie mieszkańcom Bażanówki brakowało ziaren na zasiew i koni. 8 grudnia 1944 roku powstało Koło Młodzieży Wiejskiej „Świt”, które później przekształciło się w koło Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. Założono też czterogłosowy chór męski. Bażanówka zaczęła rozwijać się społecznie, kulturalnie i gospodarczo.
W 1991 roku w miejscowości naliczono 245 budynków, z których 235 obiektów było budynkami mieszkalnymi.
W Bażanówce w 1811 roku urodził się Tytus Trzecieski, filantrop, właściciel wsi Polanki, mocno związany z polskim przemysłem naftowym.
We wsi można zobaczyć Pałac Laskowskich, w którym mieści się szkoła podstawowa, polski kościół narodowy i kościół rzymskokatolicki.
Anna Twardy
Na podstawie:
Ciupka J., „W gminie Zarszyn i okolicy”, Krosno 2000,
Stączek R., „Jaćmierz i Jacimirscy”, Jaćmierz 2004,
Wojnar I., Trygar K., „W gminie Zarszyn”, 1996.
